14 października obchodzimy Dzień Edukacji Narodowej zwany także dniem nauczyciela. Wiąże się to z wydarzeniami, które miały miejsce w naszym państwie pod koniec XVIII wieku.
Rzeczpospolita Obojga Narodów za panowania ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (panował w latach 1764-1795) była państwem słabym. Kraj musiał podnosić się ze zniszczeń wojennych z XVII wieku. Rzeczpospolita była słaba nie tylko gospodarczo ale także militarnie i politycznie. Szlachta uważała, że demokracja szlachecka jest ustrojem idealnym i dlatego nie należy niczego zmieniać. Jednak rok 1772 udowodnił w jak wielkim błędzie była szlachta. Wykorzystując słabość naszego państwa kraje sąsiednie, czyli Rosja, Austria i Prusy dokonały pierwszego rozbioru Polski.
Upadająca Rzeczpospolita nie miała większych możliwości oporu. Sejm posłusznie zatwierdził traktaty rozbiorowe, ale w zamian król uzyskał zgodę na przeprowadzenie ważnej reformy edukacji. Dzięki temu w 1773 roku ustanowiono Komisję Edukacji Narodowej, która jest uważana za pierwsze w Europie ministerstwo edukacji. Celem jej działalności było kształcenie młodzieży szlacheckiej w duchu obywatelskim i patriotycznym. Komisji Edukacji Narodowej podporządkowano całe szkolnictwo w Koronie i na Litwie. W skład tej instytucji weszli najwybitniejsi przedstawiciele polskiego oświecenia, jak bp Ignacy Massalski, ks. Hugo Kołłątaj, Michał Poniatowski, ks. Stanisław Konarski czy Józef Wybicki. Komisja opracowywała programy i sposoby nauczania, przygotowywała podręczniki jak również organizowała kształcenie nauczycieli w seminariach nauczycielskich. To właśnie dzięki Komisji zaczęto po raz pierwszy w szkołach uczyć języka polskiego zamiast obowiązującej wówczas łaciny. Fundusze na działalność uzyskano z kasacji zakonu jezuitów przez papieża w 1773 roku.
Komisja Edukacji Narodowej działała do 1794 roku. Jednak dziedzictwo Komisji nie kończy się wraz z utratą niepodległości. Nauczyciele, którzy byli wychowani przez Komisję, kontynuowali działalność w jej duchu długo po utracie naszej państwowości, wychowując kolejne pokolenia naszej młodzieży. Niektóre podręczniki były używane nawet po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku a z podręczników do gramatyki i historii wydanych przez Komisję uczyli się najwięksi polscy poeci i pisarze XIX wieku jak Adam Mickiewicz czy Bolesław Prus.
Akt ustanowienie Komisji Edukacji Narodowej (projekt) Wiersz młodzieży zawierający podziękowanie za reformę edukacji narodowej
